Natuur | NIJVERDAL OBJECTIEF

Natuur in de

Gemeente Hellendoorn

Zoogdieren in het struikgewas

In de schemering kun je zomaar een ree zien wegschieten tussen de bomen, sierlijk en schuw. De vos sluipt door het landschap als een schaduw met een missie, terwijl de das zich pas laat zien als de zon allang onder is. Steenmarters, wezels, bunzings en hermelijnen zijn de acrobaten van het bos, zelden gezien maar altijd aanwezig.

Vogels met karakter

Meer dan 75 vogelsoorten broeden hier, van de bescheiden roodborsttapuit tot de imposante raaf. Roofvogels zoals de havik en wespendief cirkelen boven de boomtoppen, op zoek naar prooi. Maar het meest iconische is het korhoen— een zeldzame en trotse bewoner van de heide, die hier zijn laatste Nederlandse toevlucht heeft gevonden. Om deze iconische vogel een kans te geven, worden sinds 2012 korhoenders uit Zweden gehaald en bijgeplaatst in het gebied.

Waarom uit Zweden? De Zweedse populatie is genetisch gezond en leeft in vergelijkbare omstandigheden. Door vogels van daar te importeren, hoopt men inteelt te voorkomen en de populatie hier te versterken.

Wat is het probleem? Ondanks de bij plaatsingen — inmiddels al 195 vogels— blijft de populatie op de Heuvelrug schommelen rond de twintig exemplaren. De leefomgeving is verzuurd door stikstof, er zijn te weinig insecten voor de kuikens, en het risico op uitsterven door bijvoorbeeld natuurbrand is groot.

Wat wordt eraan gedaan? De provincie Overijssel investeert fors in herstelmaatregelen, zoals het verbeteren van de bodem en het leefgebied. Maar het blijft spannend: als de omstandigheden niet snel verbeteren, is het voortbestaan van het korhoen in Nederland onzeker. Het korhoen is dus niet zomaar een vogel — het is een graadmeter voor de gezondheid van het hele ecosysteem. Wil je dat ik een denkbeeldige reportage maak over een dag in het leven van een korhoen op de Heuvelrug?

Verborgen levens In holle bomen en oude stammen hangen vleermuizen ondersteboven te dutten, wachtend op de nacht. Reptielen en amfibieën zoals hagedissen, kikkers en padden leven een verborgen bestaan, pas zichtbaar als je écht de tijd neemt om te kijken.

Een orkest van geluiden en stilte

De nachtzwaluw is een meester in camouflage, nauwelijks te onderscheiden van een hoopje bladeren. Maar zodra de avond valt, laat hij zijn ratelende zang horen — een geluid dat je niet snel vergeet.

De Sallandse Heuvelrug is dus geen gewone wandeling door het bos. Het is een ontmoeting met een wereld die leeft, ademt en zich alleen laat zien aan wie bereid is om te kijken.

Foto; Gijs Tjeerdsma

Foto; Gijs Tjeerdsma

Foto; Gijs Tjeerdsma

Planten: de stille architecten van het landschap. De heide is hier de koningin — struikhei en dophei kleuren het landschap paars in de nazomer. Tussen hun wortels groeien jeneverbesstruiken, taaie overlevers uit een ver verleden. Op open plekken duiken zeldzame soorten op zoals klokjesgentiaan en stekelbrem, planten die alleen gedijen in schrale, zure grond. Na beheermaatregelen zoals plaggen en gecontroleerd afbranden, komt er ruimte voor jonge heide en pioniers als zandblauwtje en muizenoortje.

Insecten: het verborgen orkest. De Sallandse Heuvelrug is een paradijs voor insecten met een voorkeur voor warmte en zand. Denk aan de blauwvleugelsprinkhaan, die met zijn knalblauwe achtervleugels plotseling opvliegt als een vonk uit het gras. Of de urntjeswesp, een sierlijke bouwer die leem verzamelt om haar nestjes te maken. In speciaal aangelegde steil randen — kale zandwanden — nestelen zeldzame bijen en graafwespen, waaronder de ernstig bedreigde gele tubebij.

Kleine kruipers en kriebelpoten. Mierenleeuwen graven trechtervormige vallen in het zand om nietsvermoedende prooien te vangen. Zandloopkevers razen als miniatuur tanks over het pad, altijd op jacht. En tussen het mos en de bladeren scharrelen duizendpoten, pissebedden en springstaarten — de onzichtbare opruimers van het bos.

Een fragiel evenwicht. Door verzuring en verdroging is het ecosysteem kwetsbaar geworden. Sommige planten verliezen hun aantrekkingskracht voor insecten, waardoor hele voedselketens onder druk staan. Gelukkig worden er maatregelen genomen om de biodiversiteit te herstellen — zoals het verbinden van heidevelden en het terugdringen van stikstof.

De Sallandse Heuvelrug is dus niet alleen een plek van grote vergezichten, maar ook van miniatuurwerelden vol drama, schoonheid en overleving. Zin om samen een denkbeeldige wandeling te maken met een loep in de hand en een hart vol verwondering?

Nationaal Park de Sallandse Heuvelrug

De Sallandse Heuvelrug is een van de mooiste natuurgebieden in Nederland, gelegen tussen Holten en Nijverdal. Dit stuwwallenlandschap werd gevormd in de ijstijd en biedt een golvend terrein dat uniek is voor Nederland. Het uitgestrekte gebied bestaat uit heidevelden, bossen en zandverstuivingen, wat zorgt voor een gevarieerd ecosysteem.

Qua flora is de Sallandse Heuvelrug vooral bekend om zijn paarse heide, die in de late zomer een spectaculair kleurrijk tapijt vormt. Daarnaast zijn er uitgestrekte dennenbossen en loofbossen waarin eiken, berken en beuken voorkomen. De arme, zandige bodem maakt dat bepaalde plantensoorten, zoals jeneverbesstruiken, hier goed gedijen.

De fauna is minstens zo bijzonder. Het gebied is een van de laatste plekken in Nederland waar de zeldzame en kwetsbare korhoen nog leeft, al is de populatie klein. Verder zijn er reeën, vossen en dassen die zich schuilhouden in de bosrijke delen, en in de lucht kun je roofvogels zoals buizerds en sperwers spotten. Met een beetje geluk kom je zelfs een nachtzwaluw tegen, een geheimzinnige vogel die ’s avonds actief is.

Het gebied leent zich uitstekend voor wandelingen en fietstochten, waarbij je kunt genieten van de weidse uitzichten en ongerepte natuur. In welk seizoen je de Sallandse Heuvelrug ook bezoekt, er valt altijd iets moois te ontdekken!

De Sallandse Heuvelrug herbergt enkele bijzondere plantensoorten die zich hebben aangepast aan de schrale zandgrond en het heidelandschap. Een van de meest kenmerkende soorten is de jeneverbes, die hier nog in kleine struikformaties voorkomt. Daarnaast zijn er zure vennen, waarin specifieke planten groeien die goed gedijen in voedselarme omstandigheden.

Het gebied kent ook verschillende soorten heide, waaronder struikheide en dopheide, die in de zomer en vroege herfst een prachtig paars tapijt vormen. Verder zijn er enkele zeldzame soorten zoals de zilvermaan, een plant die onder druk staat door verdroging en verzuring.

Door de veranderingen in het landschap en de invloed van stikstofuitstoot staan sommige van deze unieke plantensoorten onder druk. Er worden maatregelen genomen om de biodiversiteit te behouden en te versterken.

De Sallandse Heuvelrug is een stuwwal die ongeveer 150.000 jaar geleden is ontstaan tijdens de voorlaatste ijstijd, het Saalien2. Een enorme ijsmassa schoof over het gebied en duwde de grond opzij, waardoor de heuvels werden gevormd—alsof je je duim in natte klei drukt.

Voorafgaand aan deze ijstijd hadden grote rivieren, zoals de Rijn, dikke lagen zand en grind afgezet. Toen het ijs oprukte, werden deze afzettingen omhooggeduwd tot de heuvelrug die we nu kennen. Na het smelten van het ijs stroomde tussen de heuvels de voorloper van de rivier de Regge, die het landschap verder vormde.

Tijdens de laatste ijstijd (Weichselien) kwamen de gletsjers niet tot Nederland, maar was de bodem wel permanent bevroren. Harde winden zorgden ervoor dat dekzand werd afgezet, vooral aan de flanken van de heuvelrug. In de Middeleeuwen werd het gebied grotendeels ontbost door menselijke activiteit, waardoor de heidevelden ontstonden die nu zo kenmerkend zijn voor de Sallandse Heuvelrug

Koningsbelt

De Koningsbeltis een van de hoogste punten van de Sallandse Heuvelrug, gelegen in de gemeente Hellendoornin Overijssel. Met een hoogte van 75,5 meterboven NAP behoort deze heuvel tot de hoogste natuurlijke verhogingen van de provincie. De Koningsbelt maakt deel uit van het landgoed De Sprengenberg, een gebied dat bekendstaat om zijn uitgestrekte heidevelden en bossen.

Wat de Koningsbelt extra bijzonder maakt, is de historische betekenis. Begin 20e eeuw liet de Twentse textielfabrikant A. van Wulfften Paltheeen koepel bouwen op de top van de heuvel. Dit kleine bouwwerk, gemaakt van gewapend beton, werd deels ingegraven en diende als een plek om te ontspannen na een wandeling of rit met de koets. In de volksmond werd het ook wel de wijnkeldergenoemd, omdat er regelmatig werd genoten van een goed glas wijn.

Tijdens de Tweede Wereldoorlogwerd de koepel door de Duitse bezetters gebruikt als luisterpostvoor vliegtuigen. Er werden barakken gebouwd voor de soldaten, en de heuvel kreeg een strategische functie. Aan het einde van de oorlog werd de koepel echter kapotgeschoten door de geallieerden, die dachten dat het een fort was. Later, tijdens de Koude Oorlog, werd de Koningsbelt opnieuw gebruikt als militaire uitkijkpostom laagvliegende vliegtuigen te observeren.

Vandaag de dag is de Koningsbelt een prachtig natuurgebied waar je kunt genieten van uitgestrekte heidevelden, bossen en indrukwekkende vergezichten. Er loopt een Boswachterspadover de heuvel, een wandelroute die je meeneemt door het glooiende landschap van de Sallandse Heuvelrug. Onderweg kun je de schaapsherder tegenkomen en genieten van de rijke flora en fauna, waaronder het zeldzame korhoen, dat hier nog voorkomt.

Eindelijk bloeien de varens. Een subtiel teken dat de zomer haar hoogtepunt bereikt heeft. Aan de westkant van de toeristenweg, net buiten het gezichtsveld van de meeste wandelaars, ligt een betoverend laantje verscholen tussen glooiende heuvels. Deze heuvels zijn geen gewone verhevenheden; ze zijn het stille bewijs van een geul die zich hier vormde in de ijstijd, als een herinnering aan een tijd waarin gletsjers het landschap tekenden.

Tijdens de zomermaanden verandert dit laantje in een groene ''tunnel'' van rust en mysterie. Aan weerszijden staan majestueuze varens, met hun elegante bladeren die zich uitstrekken als armen in een zachte begroeting. De wind speelt ermee, laat ze zachtjes wiegen, alsof ze hun goedkeuring fluisteren aan iedereen die durft te vertragen en te kijken.

Deze plek ademt een bijna magische sfeer, alsof je even buiten de tijd stapt. Het voelt als een vergeten paradijs, een verborgen parel in Nederland waar de natuur fluistert en het verleden net onder de oppervlakte lijkt te sluimeren.

Wat het nog mysterieuzer maakt: dit is het laantje waar ooit een ingang naar een tunnel werd ontdekt. Een lugubere vondst, diep verscholen onder het bladerdak, die het serene decor een onverwachte twist geeft. Meer daarover lees je in het artikel via deze link.https://nijverdalobjectief.nl/cultuur.../lugubere-vondst